Badania pokazują, że choroby tarczycy dotyczą już 20-30 proc. Polaków. Do najczęstszych zaburzeń czynności tarczycy zalicza się jej niedoczynność lub nadczynność. Niedoczynność tarczycy określana jest jako stan niedostatecznego wydzielania hormonów przez gruczoł, którego najczęstszymi przyczynami są: zapalenie tarczycy (choroba Hashimoto), usunięcie gruczołu z przyczyn zdrowotnych, niedobór jodu w organizmie, wrodzone zaburzenia pracy tarczycy. Do jej najczęstszych objawów zalicza się przyrost masy ciała, osłabienie, senność, stany depresyjne, zaburzenia pamięci, zwolniony rytm serca, uczucie chłodu oraz sucha, łuszcząca się skóra.

Nadczynność tarczycy jest zjawiskiem przeciwstawnym do niedoczynności i charakteryzuje się wytwarzaniem nadmiernej ilości hormonów przez tarczycę. Do jej najczęstszych objawów zalicza się nadpobudliwość, kołatanie serca, duszności, zwiększoną potliwość, uczucie osłabienia, utratę masy ciała przy zwiększonym łaknieniu. Przyczyną nadczynności tarczycy może być występowanie guzków toksycznych produkujących hormony oraz, rzadziej, choroby przysadki mózgowej, spożywanie nadmiernych ilości jodu, zażywanie nadmiernych dawek hormonów tarczycy. Jedną z przyczyn nadczynności tarczycy może być także choroba Gravesa-Basedowa, która może być również źródłem objawów ocznych w chorobach tarczycy.

Nadczynność tarczycy, a problemy z oczami

Choroby tarczycy, oprócz typowych dolegliwości związanych z niedoczynnością lub nadczynnością gruczołu, mogą objawiać się także zmianami w obrębie gałek ocznych. Jedną z przyczyn tego rodzaju zmian jest choroba Gravesa-Basedowa - schorzenie immunologiczne, występujące przy nadczynności tarczycy wraz z zespołem objawów ocznych wywołanych zapaleniem immunologicznym tkanek miękkich oczodołu - tzw. oftalmopatią, stanowiącą charakterystyczny objaw choroby Gravesa-Basedowa i występującą u ok. 20-35% chorych.

Zmiany oczne w chorobie Gravesa-Basedowa, można podzielić na dwie kategorie ze względu na ich charakter. Pierwsza kategoria zmian, o charakterze łagodnym, związana jest z nadmierną aktywnością układu współczulnego i przejawia się w każdej postaci nadczynności tarczycy. Zmiany polegają na poszerzeniu szpar powiekowych w wyniku retrakcji powiek, nadmiernym wydzielaniu łez oraz obrzęku tkanek miękkich. Zmiany te jednak nie są groźne i mogą ustąpić samoistnie, bez konieczności leczenia. Druga kategoria objawów dotyczy zmian o charakterze obrzękowo-naciekowym, obejmującym tkanki miękkie oczodołu. Jest to nasilona postać choroby, określana jako oftalmopatia Gravesa, która może przejawiać się: zmianami zapalnymi w obrębie powiek i spojówek, wytrzeszczem gałek ocznych, zaburzeniami ruchomości mięśni okoruchowych, uszkodzeniem rogówki oraz nerwu wzrokowego. Osoby cierpiące na oftalmopatię Gravesa skarżą się na takie dolegliwości, jak: światłowstręt, pieczenie i łzawienie oczu, uczucie „ciała obcego" pod powiekami, bóle oczu o charakterze wypychania oraz bóle oczu przy ruchach, dwojenie obrazu podczas czytania lub patrzenia w dal.

Zmiany obrzękowo-naciekowe w tkankach miękkich oczodołów zazwyczaj ustępują samoistnie, i u większości pacjentów nie wymagają dodatkowego leczenia. Istnieje jednak grupa chorych, u których dochodzi do rozwoju cięższych postaci orbitopatii. Z powodu zajęcia procesem zapalnym mięśni poruszających oczami, może dojść do okresowego lub stałego podwójnego widzenia. U 5-10%  osób cierpiących na oftalmopatię Gravesa dochodzi do rozwoju ciężkiej naciekowej oftalmopatii, zagrażającej utratą wzroku, która może objawiać się wytrzeszczem (przesunięciem do przodu gałki ocznej) z towarzyszącym  uszkodzeniem rogówki, albo pogorszeniem widzenia spowodowanym uszkodzeniem nerwu wzrokowego. To ostatnie powikłanie dotyczy 3-5% chorych na chorobę Gravesa-Basedowa i objawia się m.in. spadkiem ostrości wzroku oraz bledszym widzeniem kolorów.

„Wytrzeszcz może ustąpić samoistnie, ale czasem zostaje na stałe. Dlatego w przypadku jego pojawienia się, lub wystąpienia innych ww. objawów, należy jak najszybciej zgłosić się do specjalisty okulisty mającego doświadczenie w diagnozowaniu ww objawów, który oceni stan oczu i dobierze odpowiednią metodę leczenia, dostosowaną do potrzeb i zaawansowania choroby pacjenta" - mówi dr n. med. Agnieszka Samsel z warszawskiej kliniki OptoMedica. - „Odpowiednio wcześnie rozpoczęta kuracja lecznicza zwiększa szanse na powrót do pierwotnego wyglądu oczu oraz do poprawy funkcji poszczególnych struktur oczodołu".

Zaburzenia czynności tarczycy będące wynikiem choroby Gravesa-Basedowa można leczyć za pomocą środków farmakologicznych, jodu radioaktywnego lub operacji, natomiast zespół objawów ocznych występujących przy tym schorzeniu - oftalmopatię, należy leczyć podawaniem ogólnym kortykosterydów w postaci tabletek lub kroplówek. Istnieje także metoda uzupełniająca ten proces leczenia - radioterapia oczodołów promieniowaniem rentgenowskim.

Tego typu kurację prowadzą lekarze endokrynolodzy przy ścisłej współpracy z lekarzem okulistą. W przypadku zmian ocznych o charakterze trwałym (stałe podwójne widzenie, uszkodzenie rogówki lub nerwu wzrokowego) chory powinien poddać się operacji. Są to operacje na mięśniach okoruchowych, operacje powiek oraz oczodołów.